Fysieke of Mentale gezondheid?

Laatst stelde iemand mij de volgende vraag: “wat is belangrijker, fysieke of mentale gezondheid?” Ik betrapte mij erop dat ik geen goed antwoord kon geven op de vraag. We hadden een leuke discussie en eigenlijk concludeerden we dat beiden belangrijk zijn. Ik vond het wel een beetje flauw resultaat van een flinke discussie. Mijn interesse was gewekt en mijn zoektocht startte. 

Wat zeggen wetenschappers over deze onderwerpen? Leergierig dat ik ben begon ik in databanken te zoeken en artikelen te lezen. Mijn vraag werd als volgt: als je je gezondheid wil verbeteren en een lang en gelukkig leven wil leiden, kun je dan beter focussen op je fysieke gezondheid, of je mentale gezondheid? Het antwoord heb ik inmiddels gevonden. Einde artikel. Geintje, ik zal het uiteraard met jullie delen. 

Huisarts met humor 

In mijn zoektocht merkte ik al snel dat mijn vraag een complexe is. Na het lezen van artikelen ging ik klein en simpel verder (dacht ik) door mijn huisarts op te bellen. Het telefonisch spreekuur begon om 11:00u en om 10:58u zat ik er helemaal klaar voor. Na een paar keer gebeld te hebben stonden de lijnen open en was ik nummer 7 in de wachtrij. Dr. Hartman, een vrolijke Indonesische man die tegen zijn pensioen aanhikt, neemt altijd “half” de telefoon op. Je kent het wel, je hoort net niet goed wat de persoon zegt, maar gelukkig weet je zelf wie je opgebeld hebt. “Hi, met Andreea Blum, ik heb eigenlijk een beetje gekke vraag.” Nu kent de dokter me wel een beetje (ondanks dat ik gelukkig bijna nooit langs ga) en ik voel dat hij glimlacht aan de andere kant van de lijn. “Kom maar door Andreea, waar kan ik je bij helpen?”. Ik stel mijn vraag en hij begint te lachen. Hij was waarschijnlijk al voorbereid om als antwoord te geven dat ik moet uitzieken en maximaal 6 paracetamol op een dag mag nemen, zoals iedere huisarts je in eerste instantie afwimpelt. 

Afwimpelen was helaas wel wat hij deed. En terecht, de beste man is huisarts en er staan tenslotte meer mensen telefonisch in de wachtrij. Ondanks dat ik merkte dat mijn vraag hem intellectueel geprikkeld had gaf hij het korte antwoord waar ik zelf ook op gekomen was: beiden zijn belangrijk. Hij adviseerde mij dit keer geen paracetamol, maar om mijn onderzoek voort te zetten op zoek naar een holistische benadering. Bij een holistische benadering gaan we ervan uit dat alles met elkaar verbonden is. Lichaam en geest kunnen niet los van elkaar gezien worden. Ik bedankte hem voor zijn tijd en zocht verder. Al snel kwam ik erachter dat meer wetenschappers, psychologen en dokters de mening delen van mijn huisarts en die van mij: zowel lichamelijke (fysieke) als geestelijke (mentale) gezondheid zijn met elkaar verbonden en beide zijn van grote invloed op elkaar. 

Fysiek versus mentaal

Als we het hebben over fysieke gezondheid dan hebben we het over het welzijn van je lichaam en factoren zoals voeding, lichaamsbewegingen slaap. Iedereen weet dat je, om je fysieke gezondheid te behouden, gezonde leefgewoonten moet aannemen, medische zorg moet zoeken wanneer dat nodig is en prioriteit moet geven aan preventieve maatregelen. Dat is veel “moeten”, hè? Maar allemaal voor een goed doel, want je fysieke gezondheid is belangrijk omdat het de basis legt voor vitaliteit en energie, zodat we onze dagelijkse activiteiten met kracht en enthousiasme uit kunnen voeren. Goede fysieke gezondheid wordt in verband gebracht met een hogere levensverwachting en een hogere levenskwaliteit wanneer we een dagje ouder worden. En dat willen we natuurlijk allemaal. Persoonlijk zie ik mezelf namelijk al rondwandelen in Benidorm, waar ik samen met vrienden kattenkwaad uithaal. Gezellig gerimpeld met een kleurrijke garderobe, genietend van alle genotsmomentjes in de gloeiende zon. 

Goed, ik dwaal af. Laten we verder gaan. Onze mentale gezondheid is iets complexer dan onze fysieke gezondheid. Het omvat ons emotioneel, psychologisch en sociaal welzijn welke allemaal van invloed zijn op hoe we denken, hoe we ons voelen en hoe we ons gedragen. Denk hierbij aan factoren als emotieregulatie, stressmanagement, interpersoonlijke relaties en algehele psychologische veerkracht. Allemaal vrij complexe begrippen. De keuze maken tussen een appel of een kroket (fysieke gezondheid) is makkelijker dan bepalen hoe je op een gezonde manier om moet gaan met bijvoorbeeld verlies (mentale gezondheid). 

Ook mentale gezondheid is belangrijk, omdat een gezonde geest essentieel is voor cognitieve functies, zoals geheugen, aandacht en probleemoplossende vaardigheden. Mentale gezondheid beïnvloedt ook de manier waarop we informatie waarnemen en verwerken, wat onze besluitvorming en ons beoordelingsvermogen beïnvloedt. Daarnaast verbetert een positieve geestelijke gezondheid onze relaties en daarmee onze sociale banden. 

Verbinding lichaam en geest

Maar nu heb ik nog steeds geen antwoord op mijn vraag: als je je gezondheid wil verbeteren en een lang en gelukkig leven wil leiden, kun je je dan beter focussen op fysieke gezondheid, of mentale gezondheid? Ik ben er eigenlijk achter gekomen dat we de keuze niet kunnen maken. Er is namelijk geen keuze om te maken. Ons lichaam en onze geest zijn zo nauw met elkaar verbonden dat je kunt stellen dat ze onderling afhankelijk zijn van elkaar. Als voorbeeld: wanneer je chronische rugpijn (=fysieke gezondheid) hebt, dan kan dit ook leiden tot frustratie en stress (=mentale gezondheid). En andersom kunnen mentale gezondheidsproblemen zoals stress zich ook uiten in fysieke gezondheidsproblemen, zoals hoofdpijn. We kunnen het mentale en het fysieke dus niet zien als concurrenten van elkaar waar we uit moeten kiezen. We zullen een balans moeten vinden voor beide. Met andere woorden: een holistische aanpak. 

En toen werd mijn zoektocht een beetje zweverig en ingewikkeld. Want het holisme is een filosofische benadering die stelt dat de delen van een systeem alleen begrepen kunnen worden in relatie tot het geheel. Dit betekent dat holisten geloven dat alles met elkaar verbonden is en dat het geheel meer is dan de som der delen. Dus als we het versimpelen: een holistische levensstijl is een manier van leven waarbij je naar het grote geheel kijkt. Dit omvat het streven naar evenwicht en harmonie op alle niveaus van je leven: lichamelijk, mentaal, emotioneel en sociaal. Je probeert je leven dus niet te verbeteren door je op één ding te concentreren, zoals goed eten of persoonlijke ontwikkeling. Je bekijkt juist op alle factoren samen. Alles is immers met elkaar verbonden. “Fit zijn” krijgt hierdoor een andere betekenis. Een mooie bewustwording! 

Balans, balans, balans...

Het antwoord op mijn vraag is dat we ons in ons dagelijks leven moeten focussen op het in balans houden van lichaam en geest. Het goed voeden van je holistische niveaus is dus een must voor een lang en gelukkig leven. Op fysiek niveau betekent dat gezond eten, sporten en voldoende slapen. Voor je mentale niveau is het belangrijk om informatie tot je te nemen die je brein prikkelt, inspireert, dingen doen waar je energie van krijgt en leert te herstellen van tegenslagen. Op emotioneel niveau gaat het om dingen die je geliefd laten voelen bij jezelf, zoals tijd voor jezelf en een warm bad. Op sociaal niveau gaat het om verbinding met andere waar je je fijn bij voelt. Kortom: én bewegen, én mindfulness. Zo min mogelijk uit pakjes en zakjes eten, maar ook af en toe jezelf wèl verwennen met chocola, want dat is goed voor je zieltje (zoals Nick Toet zou zeggen).